Hiliaeth amrwd ar S4C

Darlledwyd Eisteddfod y Ffermwyr Ifainc ar S4C nos Sadwrn. Yn anffodus, er yr holl dalent a geir yn y cystadlaethau canu a barddoni ac ati, mae'n anodd gwadu mai'r hyn sy'n nodweddu'r Eisteddfod yma fwy na dim yw'r 'hiwmor' ofnadwy. Efallai mai hen-ffasiwn fyddai'r disgrifiad caredicaf.

Rydym wedi hen arfer â'r rhywiaeth plentynnaidd (dynion mewn bronnau plastig ac ati), ac fe gafwyd cryn dipyn o hynny eleni eto. Hyd y gwn, fodd bynnag, mae'r isod yn plymio dyfnderoedd newydd:

I grynhoi'r 'ddeuawd ddoniol' yma, cafwyd portreadau o ddau ddyn o China mewn bwyty takeaway sy'n gwenwyno'u cwsmeriaid cyn ffoi'r wlad pan ddaw eu visas i ben. Dyna hiliaeth ystrydebol o'r math mwyaf amrwd. Roedd eitemau gwarthus eraill hefyd, ond yr uchod oedd y gwaethaf.

Mae'n destun embaras bod y fath beth wedi'i ddarlledu'n fyw ar S4C ar nos Sadwrn. A bod yn onest, rwy'n sicr bod deunydd sgandal andwyol i'r sianel yma: petai un o bapurau newydd Lloegr yn sylwi a'n dewis adrodd yr hanes (mae llawer o ladd wedi bod ar S4C am resymau eraill yn ddiweddar, wedi'r cyfan), rwyf wir yn meddwl y gallai beryglu ei bodolaeth. Byddai'r fath stori'n fêl ar fysedd ei gelynion. Mae'n rhaid i'r sianel droedio'n ofalus, a hoffwn feddwl y byddai staff S4C wedi hepgor y darn yma petaent wedi gwybod amdano o flaen llaw. Ond tybed? Maent wedi tynnu'r rhaglen oddi ar Clic am y tro, o leiaf.

Beth bynnag am hynny, dylai'r ffaith i'r eitem uchod ddod yn fuddugol yn y gystadleuaeth fod yn destun dychryn. Nid eithriad ymylol i bellhau oddi wrtho mo hyn, yn amlwg, eithr yr union fath o beth a glodforir o fewn y diwylliant yma. Mae rhywbeth mawr yn bod.

Trafodwyd yr helynt ar raglen Taro'r Post ar Radio Cymru heddiw (gallwch wrando ar y rhaglen am yr wythnos nesaf). Siaradodd Cris Dafis a Malan Wilkinson yn gall iawn. Yn anffodus, roedd yn ddigalon clywed cymaint o negeseuon yn cefnogi'r eitemau a'n dweud bod angen i Cris a Malan "get a life". Roedd llawer yn methu'r pwynt yn llwyr gan bwysleisio na fwriadwyd unrhyw falais o gwbl, fel petai hynny'n berthnasol. Fel y dywed Cris, nid oes angen i hiliaeth ddiferu â chasineb. Y ddadl amddiffynnol amlycaf oedd mai 'bach o hwyl' ydoedd, fel petai'n amhosibl dweud pethau hiliol trwy'r fath gyfrwng.

Ambell dro, bydd y cyfraniadau a geir ar raglenni fel Taro'r Post yn awgrymu bod yna elfen gref adweithiol a chul yn llechu yn y Fro Gymraeg wledig o hyd. Er cymaint yr hoffem dybio bod dadleuon fel hyn wedi'u hennill rhyw dro tua diwedd yr 1970au, mae'n amlwg bod llawer iawn o Gymry ar ei hôl hi'n ddifrifol. Os yw honni'r fath beth yn fy ngwneud yn snob elitaidd, yna rwy'n ymfalchïo'n y label. Os mai lol fel hyn yw adloniant traddodiadol Cymraeg, brysied ei dranc.

Mae llawer wedi ceisio gwneud cymhariaethau â rhaglenni fel Little Britain. Fel y dywed Cris eto, fodd bynnag, ac fel mae teitl y gyfres yn ei awgrymu, rhagfarn ei hun yw targed y dychan yn y rhaglen honno. Fel mae'n digwydd, nid wyf yn credu ei bod yn llwyddiannus bob tro yn hynny o beth, ond mater arall yw hynny. Nid wyf wedi gweld unrhyw un yn ceisio honni mai'r hyn yw sgets uchod y ffermwyr ifanc o Ddyffryn Cothi yw meta-gomedi eironig hynod ddeallus a chynnil sy'n gwneud hwyl o'r ystrydebau hiliol eu hunain. Byddai'n amhosibl cymryd y fath berson o ddifrif, mae gennyf ofn.

Mae yna lawer iawn mwy i'w ddweud am hyn, ac fel mae'n digwydd rwyf wedi ystyried ysgrifennu am y berthynas rhwng eironi a chomedi (yn achos digrifwyr fel Jimmy Carr neu Frankie Boyle, er enghraifft) ers talwm. Bydd yr helynt yma'n ysgogiad i fynd ati'n fuan (rhagflas: weithiau mae pledio eironi'n rhoi'r gorau i argyhoeddi. Rwy'n credu bellach bod gan Carr broblem gwirioneddol â merched, a bod llawer o stand-up cyfoes yn adweithiol).

Ta waeth. Gan fod y blog hwn wedi meithrin cryn ddiddordeb ym mater rhyddid mynegiant, hoffwn fodloni'r cais yma:

Sa'n ddifyr clywed barn anffyddiaeth.blogspot.com ar sgetshus CFfI. Lle mae rhyddid mynegiant yn gorffen a phryd ddylid gwahardd etc. @dylanllyr
— Elis Dafydd (@elisdafydd) November 19, 2012

Ni ddylid gwahardd unrhyw beth fan hyn. Mawr obeithiaf nad oes unrhyw un wedi camddeall, ond hoffwn wneud fy hun yn berffaith glir beth bynnag: dylai fod gan bawb yr hawl i wisgo i fyny fel caricatures ystrydebol a gwneud jôcs dwl a hynny heb ymyrraeth gan unrhyw un.

Mae dau gamargraff ynghylch rhyddid mynegiant sy'n fy ngwylltio. Rwyf wedi trafod un ar y blog hyd syrffed: nid ystyr rhyddid mynegiant yw'r hawl i beidio cael eich beirniadu. Rhywbeth arall nad yw rhyddid mynegiant yw'r hawl i ddisgwyl bod pobl eraill yn darparu'ch platfform. Nid yw rhyddid mynegiant yn golygu bod rhaid i S4C eich darlledu'n fyw ar nosweithiau Sadwrn. Os yw'r CFfI eisiau parhau i lwyfannu pethau fel hyn, ni ddylai unrhyw un eu rhwystro. Ond byddai'n ddoeth i S4C sicrhau nad oes ganddi gamera'n agos i'r lle. Nid oes unrhyw un wedi cwyno wrth yr heddlu am yr hyn a welwyd nos Sadwrn, hyd y gwn, ac mae hynny'n beth da. Mae rhyddid mynegiant pawb yn saff a chyfan yn yr achos yma, o leiaf. Awgrymaf bod ein sianel cenedlaethol yn cymryd mwy o ofal yn y dyfodol, dyna i gyd.