Derek Acorah

Mae Derek Acorah, y seicig a gafodd yrfa lewyrchus trwy honni ei fod yn gallu siarad â'r meirw, wedi marw. Dyma gael y jôc hawdd o'r ffordd: pam ddylai rhywbeth bach di-nod fel diwedd ei fodolaeth yn ein byd ni olygu diwedd ar ei yrfa? Oni ddylai hyn wneud ei waith hyd yn oed yn haws?

Gyda'r hinsawdd wleidyddol yn parhau i ddirywio, gall deimlo braidd yn sathredig i wastraffu amser yn beirniadu pobl fel Acorah. Ond mae'n bwysig peidio anghofio pa mor wrthun ydynt. Er y disclaimers yn y print mân mai 'adloniant' yw eu sioeau, maent yn twyllo pobl mewn galar, yn y mod mwyaf uffernol o greulon a digywilydd.

Yr arfer gyda phob math arall o dwyll yw carcharu'r twyllwyr. Nid yw'n eglur i mi pam nad yw hyn yn wir yn achos seicigs cyfoethog (er bod ambell eithriad). Dylai Acorah fod wedi cael ei ddedfrydu flynyddoedd maith yn ôl, ac mae'n anfaddeuol ei fod wedi cael treulio cynifer o amser ar y teledu. Dagrau pethau yw bod y twyll mor rhyfeddol o sâl ac amlwg. Pob lwc iddo ar yr 'ochr arall', am wn i.

Theorïau cynllwyn

Roeddwn yn westai ar Dan Yr Wyneb gyda Dylan Iorwerth neithiwr, yn trafod theorïau cynllwyn (mae'r eitem yn dechrau ar ôl 27:20).

Mae miloedd o'r rheiny'n hedfan o gwmpas, wrth gwrs. Gofynwyd yn benodol am lofruddiaeth John F Kennedy, a'n anffodus mae'n sbel go hir ers i mi astudio manylion yr achos hwnnw felly roedd yn anodd ymateb i honiadau penodol am yr hyn a ddigwyddodd. Y prif bwynt (ac rwy'n gresynu i mi beidio'i wneud yn gliriach ar y rhaglen) yw bod bywyd yn flêr. Hynny yw, mae cymaint o wybodaeth (a mwy fyth o gamwybodaeth) ar gael am bob digwyddiad o dan haul, mae'n ddigon hawdd dewis a dethol y darnau sy'n cefnogi'ch hoff naratif. Roedd hyn eisoes yn ddigon gwir yn y blynyddoedd wedi saethu JFK, ond mae'n amlwg yn llawer i awn gwaeth ers dyfodiad yr we.

Byddai optimydd wedi gobeithio byddai'r we, gyda'r holl wybodaeth am y byd ar flaen ein bysedd, yn ei gwneud yn haws lledaenu'r gwir ffeithiau ac felly'n ei gwneud yn anos i theorïau amgen ac ecsentrig ffynnu. Y gwrthwyneb sydd wedi troi i fod yn wir, wrth gwrs: mae'r rhyngrwyd wedi'i gwneud yn llawer haws i bobl od ganfod pobl od eraill, gan eu galluogi i atgyfnerthu eu rhagdybiaethau ei gilydd mewn siambr eco. Os rywbeth, mae'r we wedi lleihau ein dibyniaeth ar y cyfryngau prif lif, ac mae hynny'n hwb mawr i rith-gymunedau sydd fel petaent yn byw mewn bydysawd amgen.

Mae pobl yn credu yn y theorïau hanner pan yma am resymau seicolegol, neu sosio-wleidyddol, neu gyfuniad o'r ddau. Y gwir yw bod person sy'n arddel un yn tueddu i dderbyn llawer o rai eraill hefyd, hyd yn oed os ydynt yn gwrthddweud ei gilydd. Mae'n ffenomen ddiddorol, ac roedd yn ddiddorol clywed yr hyn yr oedd gan y seicolegydd Dr Mair Edwards i'w ddweud. Fel anffyddiwr, yr hyn sydd wedi fy nharo ers tro yw bod greddf grefyddol iawn yn amlwg yn y sawl sy'n hyrwyddo'r theorïau mwy cynhwysfawr, (fel David Icke a'i ddilynwyr, er enghraifft) sy'n beio popeth ar yr Illuminati bondigrybwyll. Mae pobl felly'n methu'n lân ag amgyffred y syniad bod pethau anffodus weithiau'n digwydd heb fod yna reswm ehangach. Weithiau, mae tywysogesau'n marw mewn damweiniau car. Weithiau, mae terfysgwyr yn ymosod. Weithiau, mae pobl yn marw'n annisgwyl. Maent yn ddigwyddiadau anarferol ar lefel unigol, ond y paradocs (yn arwynebol, o leiaf) yw bod pethau anarferol yn digwydd drwy'r amser. Yn union fel y mae'n dra annhebygol i chi ennill y loteri, eto i gyd, bron bob wythnos, mae rhywun yn rhywle'n llwyddo i wneud hynny. Ond i Icke a'i debyg, rhaid bod popeth yn ran o gynllwyn bwriadol. Mewn ffordd, mae'r Illuminati (neu bwy bynnag) yn chwarae rhan y Diafol.

Felly ydw, rwy'n ddrwgdybus o theorïau cynllwyn ar y cyfan. Fel y trafodwyd, mae angen sceptigiaeth; byddai derbyn gair swyddogol y llywodraeth yn ddi-gwestiwn bob tro'n gofyn am drafferth. Pan mae newyddiadurwyr yn y broses o ymchwilio i awgrymiadau bod y llywodraeth wedi camymddwyn, 'theori gynllwyn' yw honno ar y pryd, mewn rhyw ystyr. Ond pan ddaw cadarnhad ei bod yn wir, mae'n colli'r label hwnnw ac mae angen ei alw'n rywbeth arall. 'Sgandal', er enghraifft. Mewn gwirionedd, pan mae pobl yn sôn am theorïau cynllwyn, sôn y maent am honiadau lle nad oes tystiolaeth o'u plaid (a'n aml, lle mae llawer o dystiolaeth yn eu herbyn). Mae cadw meddwl agored yn iawn, ond nid i'r graddau bod eich hymennydd yn syrthio allan.

'Hypersensitifrwydd electromagnetaidd'

Roedd gan WalesOnline stori bur drist ychydig ddyddiau yn ôl am ddyn sy'n gaeth i'w dŷ oherwydd hypersensitifrwydd electromagnetaidd. Mae'n debyg bod teclynnau trydanol yn achosi poenau ofnadwy i Peter Lloyd, sy'n golygu bod angen iddo gadw pellter rhag pob ffôn symudol, parth wi-fi, a hyd yn oed goleuadau trydan a cheir. Oherwydd hyn, mae wrthi'n gwneud cais i'r cyngor ei ddarparu â chaban anghysbell.

Mae'n sefyllfa druenus, ac mae'n anodd peidio cydymdeimlo. Ond mae un broblem ddifrifol â'r adroddiad: nid yw'n egluro'r ffaith nad yw hypsersensitifrwydd electromagnetaidd yn bodoli. Mae'n anodd dweud hynny heb swnio'n greulon, ond dyna'r gwir plaen amdani: nid oes y fath gyflwr yn bod.

Sylwer bod pob gair o'r adroddiad yn hollol grediniol, heb unrhyw fath o awgrym nad yw hunan-ddiagnosis Mr Lloyd o reidrwydd yn gywir. Yn anffodus, mae'n enghraifft o newyddiadura di-ofal, diog ac anghyfrifol ar y naw.

Dylai fod yn amlwg nad cyhuddo Mr Lloyd o ddweud celwydd yw hyn. Nid oes rheswm i dybio nad yw'n ddidwyll o'r farn bod technolegau modern y byd cyfoes yn ei arteithio. Nid ef yw'r unig un sy'n credu hynny, chwaith. Ond y gwir yw bod astudiaethau trylwyr wedi cael eu gwneud yn chwilio am unrhyw effeithiau niweidiol ar ein hiechyd yn sgil pelydrau electromagnetig neu feysydd trydannol, a negyddol yw pob canlyniad.

Mae arbrawf syml er mwyn canfod a yw symptomau Mr Lloyd yn wir ai peidio. Gellir ei roi mewn ystafell sydd wedi'i hinsiwleiddio rhag popeth o'r byd tu allan, gyda dyfais electronig mewn bocs heb ei agor. Wedyn, gall wyddonydd, o du allan i'r ystafell, droi'r ddyfais ymlaen ac i ffwrdd ar hap. Os yw'r effaith yn wir, byddai modd i Mr Lloyd ddweud yn union pryd y mae'r ddyfais ymlaen a phryd y mae wedi'i throi i ffwrdd. Dyma'r math o arbrawf y cyfeiriais ato uchod, ac mae'r fethodoleg yn eithaf syml. Os yw'r symptomau'n wir, byddai'n achosi peth poen i Mr Lloyd, ond nid oes rheswm iddo beidio cydsynio os yw'r teclynnau yma'n ei boenydio bob dydd doed a ddelo. Byddai canlyniad positif yn ddarganfyddiad arwyddocaol iawn, a byddai'n galluogi gwyddonwyr i ganfod atebion a helpu i leddfu dioddefaint y claf.

Fy hypothesis sinigaidd yw na fyddai Mr Lloyd, wedi'r cyfan, yn gallu dweud pryd fyddai'r ddyfais yn cael ei throi ymlaen. Ond beth sy'n mynd ymlaen, felly? Fel y soniais, rwy'n hyderu ei fod yn ddidwyll. Mae'n debygol, felly, mai problem seicolegol sydd wrth wraidd hyn. Os yw hynny'n swnio'n gas, yna rheswm i gael gwared ar y stigma ynghylch afiechydon meddyliol yw hynny.

Efallai ei bod yn arwyddocaol mai hyfforddwr corfforol ac ymgynghorydd maethegyddol oedd ei alwedigaeth cyn i'w afiechyd gydio o ddifrif. Mae rhai sy'n ymwneud â'r maes hwnnw yn dod o dan ddylanwad gwefannau fel Natural News, gwefan yr erchyll Mike Adams, sy'n hyrwyddo pob math o driniaethau amgen. Cam naturiol pellach wedyn fyddai gwefan fel PowerWatch, a redir gan ddyn o'r enw Alasdair Phillips, sy'n gwneud ei ffortiwn trwy werthu fug-declynnau sydd, fe honnir, yn eich hamddiffyn rhag yr holl dechnoleg anweledig ofnadwy yma. A dweud y gwir, mae hyn wedi f'atgoffa o'r ffaith i mi gyhoeddi erthygl yng nghylchgrawn Barn ar y pwnc hwnnw un tro; efallai yn rhifyn Eisteddfod 2007. Mae fy nghopi wedi hen fynd yn anghof, yn anffodus.

Damcaniaethu ynghylch y trywydd a gymerodd Mr Lloyd yw'r paragraff uchod. Y pwynt yw bod poenau meddyliol yn gallu bod lawn mor boenus â rhai corfforol, fel plasebo am yn ôl. Os ydych yn teimlo sicrwydd bod rhywbeth yn eich brifo, hyd yn oed os nad oes sail corfforol, mae'r boen yn gallu teimlo'n real. Ceir rhai pobl sy'n taeru, yr un mor ddidwyll, bod elfennau sinistr o fewn y llywodraeth, neu ddynion gwyrddion o'r gofod, yn cynllwynio i reoli'u meddyliau, ac sydd o'r herwydd yn gwisgo hetiau ffoel er mwyn eu hatal. Ffenomen o'r un genre yw'r hyn y mae Mr Lloyd yn ei ddioddef. Mae'n haeddu triniaeth, ond nid y math sydd ganddo'i hun mewn golwg.

Duw blin, hoywon a'r tywydd

Rwy'n mwynhau straeon fel yr un am y y cynghorydd Iwcip sy'n beio'r tywydd garw diweddar ar gyplau cyfunrywiol. Mae David Silvester yn credu bod ei dduw'n aniddig gyda llywodraeth y Deyrnas Gyfunol oherwydd y ddeddfwriaeth arfaethedig sydd am ganiatáu i hoywon briodi.

Mae'n dda gweld bod bron pawb arall ym Mhrydain wedi ymateb gyda chyfuniad o syndod a chwerthin. Nid yw rhywun yn clywed pethau lloerig fel hyn yn arbennig o aml ym Mhrydain, ond mae'n beth digon cyffredin yn America.

Yn ystod corwynt Isaac, a achosodd dros $2bn o ddifrod yn Lousiana yn 2012, eglurodd y digrifwr Stephen Colbert pa mor rymus a phell-gyrhaeddol yw dylanwad yr holl hoywon yma ar atmosffêr ein planed:

"Hurricanes form from rising moisture created by hot steamy man action aboard a gay Caribbean cruise. When that sin gets high enough it makes the angels cry and those tears fall to earth in the form of massive precipitation because homosexuals are a vital part of the water cycle. That's why the gay symbol is a rainbow!"

Gellir priodolir pob anffawd neu drychineb naturiol i ddicter yr unben blin yn y nen, wrth gwrs. Yn rhyfeddol iawn, gelynion gwleidyddol y sawl sy'n gwneud yr honiad sydd ar fai bob tro. Mae'n siwr mai cyd-ddigwyddiad llwyr yw hynny.

Yn anffodus, nid yw Duw fel arfer yn gallu anelu'n gywir iawn. Mae gwlychu arfordir gorllewinol Prydain (ac Aberystwyth yn arbennig) er mwyn mynegi siom gyda phenderfyniad a wnaed yn Llundain yn ffordd drwsgl braidd o fynd o'i chwmpas hi.

Weithiau, nid yw'r targed a ddewisir gan yr arglwydd nefol yn gwneud y mymryn lleiaf o synnwyr. Ei fab ei hun (neu'n wir ef ei hun, gan ddibynnu ar eich dehongliad o athrawiaeth hurt y drindod) oedd yn ei chael hi'n ddiweddar. Tybed pa ddrygioni oedd yr hen Iesu Grist druan wedi'i gyflawni er mwyn haeddu'r fath gosb gan ei dad?

"Seicigs" yn gwneud ffyliaid o'u hunain

Mae'r wefan Cracked wedi casglu chwech o fideos doniol yn dangos "seicigs" honedig yn gwneud ffyliaid o'u hunain yn gyhoeddus. Fel arfer, am resymau amlwg, nid ydynt yn awyddus i brofi eu "doniau" o dan amodau gwyddonol.

Ni ddylid eu hesgusodi ar y sail mai "dim ond hwyl ydyw". Mae eu poblogrwydd wedi'i seilio ar yr honiad eu bod yn meddu ar bwerau goruwchnaturiol go iawn. Maent yn cymryd mantais o bobl bregus (a naïf) er mwyn eu hamddifadu o symiau anferth o arian. Dyma pam mai consurwyr proffesiynnol go iawn (fel James Randi), sy'n flin i weld eu crefft yn cael ei chamddefnyddio a'i chamddehongli,  yw eu gelynion pennaf.

(via Dispatches From The Culture Wars)

James Randi vs Uri Geller

Rwy'n mwynhau consurwyr (rwy'n gobeithio mynd i weld sioe fyw Penn & Teller yn fyw tra'n Las Vegas ddiwedd y mis), ac rwy'n hoff iawn o James "The Amazing" Randi yn arbennig. Yn ôl llawer o wybodusion y byd hud a lledrith, ef yw'r consuriwr gorau ers Houdini, ond yn ddiweddarach yn ei yrfa mae wedi dod yn fwyfwy adnabyddus fel sceptig sy'n herio "seicigiaid" a thwyllwyr eraill sy'n honni bod ganddynt bwerau paranormal.

Mae wedi ysgrifennu sawl llyfr ar y pwnc. Fe ddarllenais The Faith Healers rhyw flwyddyn neu ddwy yn ôl. Mae'n disgrifio'n drwyadl iawn sut yr arferai "iachawyr ffydd" carismataidd fel Peter Popff flingo'u preiddiau trwy honni bod ganddynt y gallu i wella afiechydon ac anhwylderau trwy ras Duw. Roedd y dihirod yma'n defnyddio triciau digon sâl; yn achos Popoff, y ffefryn oedd teclyn radio yn ei glust er mwyn i'w wraig fwydo gwybodaeth am y gynulleidfa iddo! Roedd y ffenomen yma efallai yn ei anterth yn yr 1980au pan gyhoeddwyd y gyfrol, ac er bod ambell un o'r siarlataniaid yma wrthi o hyd, i Randi a'i debyg y mae llawer o'r diolch eu bod wedi colli cymaint o'u hygrededd.

Rwyf newydd ddarllen dwy gyfrol arall gan Randi: "Flim-Flam!" a "The Truth About Uri Geller". Pobl sy'n honni bod ganddynt bwerau "ESP" ("extra-sensory perception") sydd o dan sylw'n bennaf. Mae'r rhain yn mynnu eu bod yn gallu darllen meddyliau, neu'n haeru eu bod yn gallu canfod dŵr tanddaearol gyda darn o bren, neu'n gallu symud eitemau heb eu cyffwrdd ac ati. Eglura Randi'n ofalus nad oes y mymryn lleiaf o dystiolaethi i gefnogi'r fath honiadau, ac mae digon yn eu herbyn. Fel y dywed yr awdur, mae'r bobl yma'n syrthio i un o ddau gategori: mae rhai'n ddigon digywilydd a'n gwybod yn iawn eu bod yn twyllo, ond mae eraill wirioneddol yn credu bod ganddynt rhyw allu goruwchnaturiol. Mae rhywun bron â chydymdeimlo gyda'r ail grŵp ar adegau. Bron.

Fel y mae'r teitlau'n awgrymu, casgliad o bobl od a gawn yn Flim-Flam! tra mae'r llall yn canolbwyntio ar un person yn arbennig. Roedd Uri Geller, y "plygwr llwyau", yn ei anterth ar y pryd (cyhoeddwyd y ddwy gyfrol yma'n wreiddiol yn y 1970au), ac mae'n amlwg bod Randi wedi cael llond bol. Efallai bod Geller yn dipyn o destun sbort erbyn hedddiw, felly mae'n hawdd anghofio pa mor boblogaidd ydoedd bedwar degawd yn ôl a chynifer oedd yn ei gymryd o ddifrif, gan gynnwys rhai gwyddonwyr. Byddai'n deg gofyn pam mae Randi'n pryderu gymaint am y mater: wedi'r cyfan, consuriwr ydyw yntau hefyd, sydd wedi gwneud bywiolaeth lwyddiannus trwy wneud triciau a "thwyllo" cynulleidfaoedd. Fodd bynnag, mae gwahaniaeth amlwg rhwng Randi a Geller, sef bod Randi'n cydnabod yn llawen mai triciau y mae'n eu cyflawni a dim byd arall. Mae Randi'n gallu efelychu "campau" Geller i gyd, ond fe ddyfeisiodd hwnnw stori ddwl am estroniaid a phlaned o'r enw Hoova mewn ymgais i ddarbwyllo pawb bod rhywbeth paranormal ar y gweill. Un broblem gyda hyn yn ôl Randi yw bod y fath ymddygiad yn di-raddio consuriaeth fel crefft, fel y dywed yn The Truth About Uri Geller:

I  call upon the conjurors of the world to take a stand on this matter. I call upon the magical organizations that place so much value upon the preservation of their trade secrets to put as much value into their concern for the public they entertain, and to insist upon certain standards of truth from their members. I urge that we devote our efforts to the entertainment of our audience by means of subterfuge, but never the bilking or the condoning of the bilking of any person or group by means of our skills. I insist that magicians of standing take action on behalf of the uninitiated to protect them against charlatans who profess divine or supernatural powers. And, most of all, I ask my fellow-magicians to preserve the dignity and integrity of this craft we hold so sacred by standing up to be counted when that craft is threatened by those who would make of it a racket.

We oweat least that much to those whom we entertain. It is they who bring us that priceless commodity, applause, without which we wither and perish. And it is they who make it possible for us to make an enjoyable living that rewards us personally in so many ways other than money.

For we are the only element that stands between the faker and his victim. Men of science and other great intellects are without that peculiar expertise that qualifies us to detect chicanery when it is practiced on a high level. We are needed, and we must not only accept, we must lay claim to it

Mae'r geiriau'n ddramatig, ond rwy'n cydymdeimlo. Mae Penn & Teller hefyd yn ddirmygus iawn o'r bobl yma, fel yr oedd Houdini* eu hun gynt. Nid dim ond consurwyr sy'n cael eu niweidio gan honiadau di-sail am bwerau paranormal chwaith. Mae'n hawdd gweld sut y gall dwyllwyr egotisaidd ddatblygu messiah complex, sy'n ffenomen hynod beryglus; mae pob arweinydd cwlt gwerth ei halen wedi meddu ar y gallu i gyflawni llond llaw o driciau hud a lledrith, wedi'r cyfan. Mae dweud bod gennych allu goruwchnaturiol hefyd yn ffordd effeithiol iawn o ddarbwyllo pobl anghenus a bregus i roi llawer iawn o arian i chi, fel y gwelwyd uchod yn achos Popoff a'i debyg (wrth i fri "iachawyr ffydd" ddirywio, mae seicigs sy'n honni eu bod yn gallu siarad â'r meirw wedi cynyddu mewn poblogrwydd i lenwi'r bwlch; maent yr un mor warthus). Ar ben hyn i gyd, mae gwirionedd yn bwysig ynddo'i hun. Fel y dywed Randi,  

Acceptance of nonsense as a harmless aberration can be dangerous to all of us. We live in a society that is enlarging the boundaries of knowledge at an unprecedented rate, and we cannot keep up with much more than a small portion of what is made available to us. To mix that knowledge with childish notions of magic and fantasy is to cripple our perception of the world around us. We must reach for the truth, not for the ghosts of dead absurdities.

Mae'r paragraff olaf yn y dyfyniad blaenorol yn arwyddocaol. Un thema gyson yn y llyfrau yw nad gwyddonwyr proffesiynol yw'r bobl orau bob tro i oruchwylio profion ar bobl sy'n honni bod ganddynt bwerau paranormal. Y rheswm am hyn, yn ôl Randi, yw eu bod yn haws i'w twyllo nag y byddai rhywun yn ei dybio. Mae'n debyg bod rhai o'r gwyddonwyr a astudiodd Geller wedi bod yn chwilio allan am laser cudd neu gemegyn dirgel neu bob math o dechnegau cyffrous eraill. Efallai eu bod braidd yn gaeth, yn eu ffordd o feddwl, i'w meysydd arbenigol, ac heb arfer â'r posibilrwydd bod goddrych yr astudiaeth yn bod yn fwriadol anonest. Fel y pwysleisia Randi, mae'r gwirionedd yn fwy diflas o lawer na'r hypotheses lliwgar hynny: fel arfer, swmp a sylwedd dull Geller yw plygu neu wahnau'r llwy neu'r allwedd gyda'i ddwylo neu'n erbyn bwrdd pan nad oes unrhyw un yn edrych. Ie, cyn symled â hynny. Gweler y fideo yma, er enghraifft; mae'n syfrdanol o ddigywilydd. Mae bron yn demtasiwn i edmygu'r ffasiwn chutzpah. Ond rwy'n credu dylai fod yn siom a rhwystredigaeth bod y gwirionedd mor ddi-nod, mor boring a mor dila: hyd yn oed petai Geller yn onest am yr hyn y mae'n ei wneud, ni fyddai ei act yn ddiddorol iawn o gwbl. Dywed Randi bod angen consuriwr yn bresennol er mwyn dal consuriwr arall allan, ac mae'n hawdd deall felly pam roedd Geller yn gwrthod perfformio'n llwyr os oedd Randi neu rywun tebyg o gwmpas i gadw llygad. Noda'r awdur hefyd ei fod wedi wynebu peth dirmyg gan y gwyddonwyr eu hunain; nid oedd llawer o'r rhain chwaith yn awyddus i'w gael yn bresennol, efallai am eu bod yn meddwl gormod o'u gallu eu hunain a'n ddilornus o allu unrhyw un nad oedd yn academydd i fod o unrhyw gymorth. Mae yna wers bwysig yn y fan yna.

Fel mae'n digwydd, mae Geller wedi rhoi'r gorau i ddweud bod ganddo allu paranormal erbyn hyn. Mae'n rhy hwyr i hynny, wrth gwrs, gan fod y difrod eisoes wedi'i wneud (mae'n rhyfeddol bod cymaint o arian wedi'i wastraffu'n astudio'r dyn, ). Cyn cyhoeddi'r llyfr, mae'n debyg bod Randi wedi rhoi'r cyfle i Geller gyfaddef y gwir a datgan mai ei fwriad oedd profi pa mor hawdd oedd twyllo'r cyfryngau. Fe wrthododd. Yn wir, fe gyhuddodd Randi o enllib (gan golli'r achos, wrth gwrs).

Gan fod seren Geller (a'r cymeriadau a ddisgrifir yn Flim-Flam!) wedi pylu gymaint erbyn hyn, efallai bod cyfeirio at y llyfrau yma heddiw'n swnio braidd fel defnyddio gordd i ladd gwybed. Hwyrach eu bod wedi dyddio rhyw fymryn. Ond er bod yr unigolion yma wedi mynd i ddifancoll, fwy neu lai, mae ofergoeledd, siwdowyddoniaeth a lol afresymegol yr un mor boblogaidd ag erioed. Rwy'n credu bod hynny'n golygu bod y llyfrau'n berthnasol iawn o hyd.

--------

*Rwy'n hoff iawn o'r stori am Houdini ac Arthur Conan Doyle, awdur straeon Sherlock Holmes. Roeddent yn gyfeillion ar un adeg, ond trodd bethau'n sur wedi i Doyle gael ei ddylanwadu gan bob math o syniadau ofergoelus ac ysbrydol dwl (fel tylwyth teg Cottingley). Hyd yn oed wedi i Houdini befformio tric i Doyle a dangos sut yn union y'i cyflawnodd, roedd Doyle yn gyndyn bod rhywbeth gwirioneddol gyfrin wedi digwydd (er mawr syrffed i Houdini). Mae'n ddiddorol cyferbynnu'r ddau ddyn. Roedd Houdini, yn union fel Randi, yn gonsuriwr a lledrithiwr proffesiynol a wnaeth ei fywoliaeth trwy "dwyllo" pobl er diddanwch, ond roedd yn sceptig cwbl resymegol yn ei fywyd pob dydd. Gwnaeth Doyle, ar y llaw arall, fywoliaeth trwy ddyfeisio'r cymeriad ffuglennol mwyaf rhesymegol a sceptigol yn holl hanes llenyddiaeth, ond eto roedd ef ei hun yn dipyn o lipryn ofergoelus a naïf. Rhyfedd.

"Dymunwch ac fe gewch"

Nofelydd o Frasil yw Paulo Coelho. Mae'n awdur eithriadol o doreithiog, ac o ran gwerthiant mae'n siwr ei fod ymysg y rhai mwyaf poblogaidd erioed: mae wedi gwerthu dros 115 miliwn o gopïau o'i lyfrau, sydd wedi'u cyfieithu i ddwsinau lawer o ieithoedd.

Fel y byddaf yn ei esbonio, nid wyf yn ei hoffi o gwbl. Nid yw'r sylwadau diweddar yma o'i eiddo wedi helpu o gwbl yn hynny o beth. Ymysg pethau eraill, dywedodd Coelho hyn: "One of the books that caused great harm was James Joyce's Ulysses, which is pure style. There is nothing there. Stripped down, Ulysses is a twit.". Gweler mwy o fanylion yn y darn yma gan un o flogwyr The Economist.

Nid amddiffyn a chlodfori cyfrol fawr enwog Joyce yw bwriad y cofnod yma. Mae rheswm da am hynny: nid wyf wedi darllen y peth eto, er fy mod yn bwriadu rhoi cynnig arni ar rhyw bwynt (rwy'n ymwybodol mai lleiafrif pitw o'r rhai sy'n honni hynny sy'n llwyddo yn y pen draw, ond mae beirniadaeth Coelho yn ysgogiad). Yn hytrach, mae'r sylwadau yn esgus i fynegi fy marn am yr 'athroniaeth' ceiniog-a-dimau sy'n nodweddu nofelau Coelho. Er nad wyf wedi darllen Joyce yn iawn, rwyf wedi darllen Coelho.

Stori enwocaf y Brasiliad yw The Alchemist. Mae'r broliant ar y cefn yn cynnwys canmoliaeth gan Madonna, o bawb, ac mae'n siwr dylai hynny fod wedi bod yn rybudd.

Mae'n stori blentynnaidd, seml a darllenadwy, ac am y rheswm yna gallaf ddychmygu plentyn yn cael peth mwynhad o'i darllen. Petai dyna'i diwedd hi, ni fyddai problem o gwbl. Yr hyn sy'n corddi yw'r holl lol bod neges y llyfr yn gallu newid eich bywyd a pheri i chi edrych ar y byd mewn ffordd cwbl wahanol. Dyma thema greiddiol y nofel mewn un ymadrodd: "When you want something, all the universe conspires in helping you to achieve it."

Rwy'n casáu datganiadau o'r math yma gyda chas perffaith. Dylai ffolineb y frawddeg fod yn amlwg: nid yw'r bydysawd yn poeni amdanom y naill ffordd na'r llall. Mae'n enghraifft o falu cachu ysbrydol gyfriniol ffug-ddwys o'r math gwaethaf. Nid awgrymog a chynnil yw'r neges yma yn The Alchemist chwaith; cawn ein slapio yn ein gwynebau ag ef o'r dechrau un. Mae'r llyfr yn llawn brawddegau fel hyn:

"There is only one thing that makes a dream impossible to achieve: the fear of failure".

"People are capable, at any time in their lives, of doing what they dream of".

"Remember that wherever your heart is, there you will find your treasure".

Ac yn y blaen ac yn y blaen hyd syrffed. Mae'r awdur yn ail-adrodd y mantra yma'n blaen bron bob tro y mae'n siarad yn gyhoeddus, felly mae'n amlwg ei fod wedi bwriadu'r nofel (a llawer o'i gyfrolau eraill hefyd) fel rhyw fath o lyfr canllaw er mwyn ein hannog i newid ein ffordd o fyw.

Eto i gyd, mae'n ddigon posibl eich bod yn crafu pen a'n gofyn pam mae'r peth yn fy ngwylltio i'r fath raddau. Onid yw'n ddigon di-niwed yn y bôn?

Y rheswm yw bod goblygiadau anghynnes iawn i'r safbwynt bod modd gwireddu pob breuddwyd os ydym yn ei dymuno'n ddigon caled. Yr awgrym yw bod dyheu rhywbeth yn ddigonol yn fodd o wella'r tebygolrwydd y daw'r peth hwnnw'n wir. Mae hynny'n wireb hunan-amlwg ar un olwg: mae person sy'n fwy uchelgeisiol yn ei yrfa, er enghraifft, yn fwy tebygol o weithio'n galetach er mwyn sicrhau dyrchafiad. Ond mae Coelho'n mynd yn bellach na hynny o lawer, gan honni bod yr egwyddor yn gweithio hyd yn oed mewn materion sydd mewn gwirionedd y tu hwnt i'n rheolaeth (er enghraifft, wrth geisio darganfod trysor ger y pyramidau yn yr Aifft, fel y gwna'r bachgen Santiago yn The Alchemist ar ôl iddo freuddwydio amdano). Y cwestiwn dylid ei ofyn felly yw: a yw Coelho'n defnyddio'r un rhesymeg wrth ffurfio barn am bobl sy'n marw o newyn yn Somalia (dyweder)? Ai diffyg dyhead ar eu rhan sy'n gyfrifol am y ffaith bod eu cnydau wedi methu? Ai eu bai hwy yw'r ffaith fod eu stumogau'n wag, am nad ydynt wedi eistedd lawr a dymuno ddigon? Os yw gwireddu breuddwydion o fewn ein gallu i gyd, mae hynny'n rhoi'r cyfrifoldeb (ac felly'r bai) ar ysgwyddau'r sawl sy'n aflwyddiannus, a neb arall. Dim ond person hynod freintiedig fyddai'n gallu coleddu'r syniad annifyr mai unig broblem pobl sydd mewn sefyllfa anobeithiol yw nad ydynt yn trio'n ddigon caled.

Petai hyn yn wir, oni fyddai pawb yn ennill y loteri bob wythnos? Beth am y cachgwn diymadferth hynny sy'n 'colli' eu 'brwydr' yn erbyn canser? Mae'r awgrym yn atgas.

Fe welwch hefyd bod Coelho'n hoff iawn o'r 'galon'. Iddo ef, dilyn eich calon (sef eich greddf, eich emosiwn) sydd bwysicaf; nid eich ymennydd. Dyma safbwynt sy'n wrth-ddeallusol yn ei hanfod (ac mae'r atgasedd yma tuag at feddwl yn ormodol ar waith yn ei sylwadau am Joyce). Y neges yw na ddylem dalu gormod o sylw i ddeallusion a'u llyfrau mawr cymhleth; gwrandewch ar 'eich calon' yn lle. Yng ngeiriau'r dyn ei hun: “simple things are the most valuable and only wise people appreciate them". Efallai bod Coelho'n ystyried y pwyslais yma ar symlrwydd a diniweidrwydd yn oleuedig a rhyddfrydol, ond mae'n adweithiol tu hwnt yn fy marn i. Cofier bod llawer iawn o wleidyddion asgell-dde (yn America yn enwedig) yn defnyddio rhethreg digon tebyg wrth ladd ar 'academyddion elitaidd'. Yn ôl yr agwedd yma, mae greddf syml Mrs Jones o Gwmsgwt yn fwy gwerthfawr o lawer na chynnyrch deallusol unrhyw brifysgol.

Nid yw'n fawr o syndod bod Coelho'n enwedig o boblogaidd gyda phobl sy'n ymddiddori ym mhethau'r 'oes newydd'. A dweud y gwir, mae yna ddiwydiant cyfan wedi tyfu o gwmpas y syniadau dwl yma am bwerau rhyfeddol honedig meddyliau positif. Er enghraifft, mae yna ffilm a llyfr o'r enw The Secret sy'n hyrwyddo'r union syniadau a geir yn nofel Coelho fel ffordd o wella ein bywydau. Mae pobl fel Deepak Chopra hefyd yn gwneud ffortiwn o ddweud pethau tebyg.

Mae'n bwysig beirniadu'r math yma o beth. Rwy'n dymuno, gyda phob gronyn o'm corff, i bawb sylweddoli bod cynnyrch Coelho, Chopra a Rhonda Byrne yn niwieidiol a dwl. Ond ofer fydd hynny, yn anffodus.

A yw dirywiad crefydd yn golygu bod rhesymoleg ar gynnydd?

Mewn ymgais i ddenu'r praidd yn ôl i'r gorlan, mae'r eglwys yng Nghymru wedi cyhoeddi adroddiad yn argymell nifer o bethau y mae rhaid eu gwneud er mwyn 'moderneiddio'. Mae'n anodd peidio teimlo mai ofer fydd yr ymdrech: os yw pobl yn troi cefnau ar gristnogaeth, neu o leiaf yn penderfynu bod ganddynt bethau gwell i'w gwneud ar y Sul (megis aros yn y gwely neu dorri'r gwair), nid oes rhyw lawer all newidiadau strwythurol ei wneud i rwystro hynny.

Rwyf wedi dweud droeon bod tranc cristnogaeth yn y wlad yma'n destun cryn falchder i mi. Hawdd fyddai dweud yr un pethau eto, ond er cryfder y demtasiwn i fanteisio ar y cyfle i glochdar unwaith yn rhagor, rwy'n credu mai ail-adrodd fy hun hyd syrffed fyddai hynny bellach. Yn hytrach, rwyf am ystyried cwestiwn fymryn yn wahanol: a yw'r ffaith bod mwy a mwy yn cefnu ar grefydd yn golygu bod rhesymoleg ar gynnydd?

Mae ffydd a rhesymoleg yn sefyll ar ddau begwn ar wahan. O'r herwydd, byddech yn disgwyl iddynt fod mewn cyfrannedd gwrthdro; hynny yw, wrth i'r naill ddisgyn, dylai'r llall esgyn. Go brin bod pethau mor hawdd a thaclus â hynny, ffodd bynnag, a hynny am sawl rheswm. Yn fwy na dim, rhaid cofio mai un wedd yn unig ar afesymoldeb ac ofergoeledd yw crefydd. Yn anffodus, er bod mwy a mwy yn ymddieithrio rhag eglwys a chapel, mae llawer iawn o bethau eraill cwbl afresymegol yn parhau i fynd o nerth i nerth: triniaethau amgen (megis homeopatheg ac adweitheg, y mudiad gwrth-frechu, astroleg, pobl sy'n honni eu bod yn gallu siarad gyda'r meirw, gwadu newid hinsawdd, conspiracy theories di-rif a llawer iawn mwy. Nid oes angen bod yn grefyddol o gwbl er mwyn llyncu un neu fwy o'r rhain, er mai fersiynau o'r un math o afresymoldeb ydynt. Gwaetha'r modd, nid oes arwydd bod y rhain ar drai fel ag y mae cristnogaeth.

O'r herwydd, gellir awgrymu nad rhesymu gofalus sydd o reidrwydd yn gyfrifol am y ffaith bod cymaint yn penderfynu peidio mynychu gwasanaethau crefyddol. Nis gwn am arolygon manwl sydd wedi gofyn y cwestiwn, ond yr argraff  a gaf i yw mai apathi syml yw'r prif reswm: nid yw pwnc bodolaeth duw yn un sy'n croesi meddwl llawer o bobl bellach, neu o leiaf nid ydynt yn ei ystyried yn ddigon pwysig i wneud unrhyw beth yn ei gylch. Cofier bod bellach llawer o bobl sy'n labelu eu hunain fel cristnogion, er nad ydynt yn tywyllu addoldy o gwbl. Mae hyn i gyd yn galonogol mewn sawl ffordd, wrth gwrs. Serch hynny, awgrymaf mai'r unig safbwynt llai rhesymegol na chredu mewn duw yw gwneud hynny heb ystyried mai ei fodolaeth yw'r ffaith bwysicaf yn y byd. Mae apathi o'r math hwnnw'n fersiwn arbennig o afresymoldeb ynddi'i hun, mewn ffordd.

Mentraf ateb fy nghwestiwn gwreiddiol trwy gynnig bod rhesymoleg, yn wir, yn cynyddu'n araf deg, ond nid i'r un graddau â'r dirywiad cyfatebol mewn crefydd.

Pam mae hyn yn bwysig? Fy mhwynt yw nad yw anwybyddu neu ymwrthod â duw yn ddigonol. Er mai ystyr geiriadurol 'anffyddiaeth' yw 'diffyg ffydd', dylid gochel rhag ei ddiffinio mewn termau negyddol yn unig. Hynny yw, dylai anffyddwyr arddel rhesymeg fel dull positif o ddehongli'r byd. Os mai apathi neu ddiogrwydd syml yw rheswm rhywun am beidio addoli duw, mae perygl nad ydynt yn meddu ar y sgiliau rhesymegol angenrheidiol er mwyn osgoi cael eu hudo gan efengylwyr neu bedlerwyr unrhyw fath arall o lol ofergoelus. Mae'n bosibl bod y gwreiddyn afresymegol hwnnw sy'n arwain at bethau fel ffydd yno o hyd, yn aros i amsugno'r syniadau twp diweddaraf. Cam cyntaf yn unig yw diosg ffydd.

Cyn i unrhyw un brotestio bod hyn i gyd yn swnio'n nawddoglyd, uchelgais yw rhesymoleg. Nid oes unrhyw un, gan gynnwys pobl sy'n mwydro hyd syrffed am bwysigrwydd rhesymoleg, yn berffaith resymegol ym mhob agwedd. Go brin hynny hyd yn oed yn bosibl. Rhywbeth i anelu ato ydyw. Rwy'n gwbl sicr fy mod yn llithro drwy'r amser fy hun, ond rwy'n gwneud fy ngorau.

Mytholeg a Sarn y Cawr

Yr wythnos ddiwethaf, cafodd yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol gryn dipyn o sylw negyddol haeddiannol. Yn eu doethineb, gwnaethpwyd y penderfyniad i gyferio at stori'r cread cristnogol mewn deunyddiau addysgiadol yn eu canolfan ymwelwyr newydd ar safle byd-enwog Sarn y Cawr yn Swydd Antrim, Gogledd Iwerddon. Mae'n werth dyfynnu ychydig o'r hyn sydd wedi'i gynnwys:

Like many natural phenomena around the world, the Giant's Causeway has raised questions and prompted debate about how it was formed.

This debate has ebbed and flowed since the discovery of the Causeway to science and, historically, the Causeway became part of a global debate about how the earth's rocks were formed.

This debate continues today for some people, who have an understanding of the formation of the earth which is different from that of current mainstream science.

Young Earth Creationists believe that the earth was created some 6000 years ago. This is based on a specific interpretation of the Bible and in particular the account of creation in the book of Genesis.

Some people around the world, and specifically here in Northern Ireland, share this perspective.

Young Earth Creationists continue to debate questions about the age of the earth. As we have seen from the past, and understand today, perhaps the Giant's Causeway will continue to prompt awe and wonder, and arouse debate and challenging questions for as long as visitors come to see it.

Mae angen egluro pam mae hyn mor anghyfrifol, gan fod y geiriau'n ymddangos yn gymharol ddi-niwed ar yr olwg gyntaf. Wedi'r cyfan, dim ond nodi'r ffaith bod 'rhai pobl' yn credu hynny a wneir; roeddent yn ofalus i beidio cefnogi'r safbwynt eu hunain, ac maent wedi pwysleisio eu bod yn cytuno â'r consensws gwyddonol.

Mae'n wir bod cristnogion ffyddlon yn llawer iawn mwy niferus yng Ngogledd Iwerddon nag yng ngweddill y Deyrnas Gyfunol, ac mae'r math o gristnogaeth a arddelir yno'n tueddu i fod dipyn yn fwy amrwd hefyd, ar y cyfan. O'r herwydd, mae'n anochel bod creadaeth yn safbwynt pur gyffredin ymysg y trigolion lleol. Ond dylai hyn i gyd fod yn amherthnasol yn yr achos yma. Ni ddylai sefydliad fel yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol fod yn rhoi platfform i gelwydd a hyrwyddo camargraff bod yna 'ochr arall' i'r 'ddadl' ynghylch sut ffurfiwyd y nodwedd daearegol hynod yma. Mae'r ffeithiau'n hysbys, a dyna ni.

Wrth gynllunio'r deunydd, fe ymgynghorwyd â mudiad ffwndamentalaidd o'r enw'r Caleb Foundation. Fe ddichon bod bwriad yr Ymddiriedolaeth yn ddigon clodwiw, ond roedd yn beth naïf ar y naw i'w wneud. Er mor ymddangosiadol bitw yw'r cyfeiriad at hoff chwedl y mudiad hwnnw, mae'n gaffaeliad PR gwerthfawr iddynt (fel y gwelwch o ddarllen eu gwefan, neu ddatganiadau fel hyn o'u heiddo). Dyma'n union yw amcan mudiadau o'r math yma: buddugoliaethau bychain, sy'n rhoi ffug-hygrededd i'w syniadau dwl, un darn bach ar y tro. Nid gormodiaith yw hyn: mae gan yr holl beth enw, sef Strategaeth y Lletem. Gallwch ddarllen y Wedge Document ei hun fan hyn, sef dogfen fewnol (sydd bellach wedi dod i'r wyneb) o eiddo sefydliad cristnogol Americanaidd o'r enw'r Discovery Institute sy'n amlinellu'r holl gynllun. Mae'r modd y llwyddodd y Caleb Foundation i ddarbwyllo'r Ymddiriedolaeth i gynnwys datganiadau fel yr uchod mewn deunydd addysgiadol yn enghraifft glasurol o'r strategaeth hon ar waith.

Mae'r Hen Rech Flin eisoes wedi trafod y pwnc, ac mae'n gwneud ambell bwynt teg sy'n haeddu atebion. Er enghraifft, fe sonia am yr hen draddodiad lleol sy'n dweud mai cawr o'r enw Fionn mac Cumhaill (neu 'Finn McCool') oedd yn gyfrifol am greu'r Sarn. Mae'n chwedl ryfeddol, ac mae'n werth darllen amdani os nad ydych yn gyfarwydd â hi. Wrth reswm nid oes gronyn o wirionedd yn perthyn i'r fath stori, ond nid yw'r hyn y rwyf wedi'i ddweud hyd yma'n awgrymu am eiliad y dylid anghofio'r chwedl, na rhai eraill tebyg. Nid oes angen ymwrthod â ffuglen er mwyn gwerthfawrogi pwysigrwydd realiti a'r gwirionedd. I'r gwrthwyneb. Rwyf wrth fy modd â thraddodiadau lleol a llên gwerin; maent yn ran holl-bwysig o'n hunaniaeth a'n diwylliant, a byddai'r byd yn dlotach lle o lawer hebddynt. Rwy'n credu bod lle haeddiannol i ddeunydd am y stori yma yn y ganolfan ymwelwyr, gan ei fod yn unigryw i'r safle (a'n llawer iawn difyrach na Genesis). Mae'r chwedl yma'n ran bwysig o dreftadaeth yr ardal, a Gogledd Iwerddon yn ehangach. Mae hyn yn amlwg o gofio mai dyma sydd wedi arwain at enw'r Sarn ei hun. Un pwynt perthnasol arall yw'r ffaith nad oes unrhyw un bellach yn credu'r stori o ddifrif. Petai yna ymgyrch gwirioneddol a sylweddol i orfodi athrawon i ddysgu'r chwedl yn y gwersi gwyddoniaeth yn ysgolion y Chwe Sir, mae'n debyg byddai hynny'n newid fy marn.

Aeth yr Hen Rech ymhellach:

Mae rhai yn credu mai olion llongau gofod yw Sarn y Cawr. Mae dyfalu am longau gofod wedi bod yn rhan amlwg o fytholeg y byd yn ystod yr hanner canrif ddiwethaf, rhan cyn bwysiced a hanes cewri a thylwyth teg mewn oesau a fu. Mae'n debyg bod trefnwyr yr arddangosfa wedi gwrthod rhoi lle i'r eglurhad yma - rhag eu cywilydd!

Mater o farn yw gwerth a phwysgigrwydd cymharol mytholegau amgen fel hyn wrth gwrs, ond y brif broblem gyda dilyn y trywydd yma yw penderfynu ble i osod y llinell. Ni fyddai rhoi sylw i bob stori neu 'theori' hanner-pan yn ymarferol; dychmygwch unrhyw syniad gwallgof am wneuthuriaeth y Sarn, ac mae siawns go lew bod rhywun yn rhywle'n ei gredu.

Pan fo hanesion Beiblaidd Genesis yn cael eu dysgu fel ffaith wyddonol mewn ysgolion ffwndemental eithafol yn yr Amerig, rwy'n cytuno a'r anffyddwyr sy'n brwydro yn erbyn y fath lol; ond rwy'n methu'n llwyr a gweld gwahaniaeth rhwng y ffwndamentalwyr crefyddol Americanaidd sy'n dymuno dysgu'r creu fel ffaith a'r ffwndamentalwyr wrth grefyddol ym Mhrydain sy'n gwrthwynebu dysgu AM hanes y creu yn ein hysgolion.

Rwy'n cytuno mewn ffordd, ond nid wyf yn gwybod am unrhyw anffyddiwr sy'n gwrthwynebu dysgu am fytholegau cread gwahanol grefyddau a thraddodiadau. Os oes llond llaw yn rhywle, rwy'n anghytuno'n chwyrn â hwy. Wrth reswm, ni ddylai'r fath beth ddod ar gyfyl unrhyw wers gwyddoniaeth, ond dysgwch am y straeon yma fel rhan o'r cwriciwlwm addysg grefyddol ar bob cyfrif (cyn belled nad yw'r gwersi'n ffafrio neu'n hyrwyddo rhai crefyddau neu draddodiadau ar draul y gweddill). Po fwyaf ohonynt y gorau! Mae gan blant yr hawl i ddysgu nad yw stori Genesis a chwedlau eraill y Beibl yn unigryw, nac ychwaith yn arbennig o ddiddorol o'i chymharu â mytholegau rhannau eraill o'r byd. Rwyf bron â mynd gam ymhellach ac awgrymu y dylai'r pwnc fod yn orfodol.

Dyma pam na ellir rhoi safbwyntiau cristnogion eithafol a chwedlau fel un Fionn mac Cumhaill ochr wrth ochr. Mae'r cyd-destun yn gwbl wahanol. Dylid gwarchod yr olaf fel darn gwerthfawr o lên gwerin. Yn achos creadaeth ac ati, fy ngobaith yw y daw'r dydd pan fydd safbwyntiau o'r fath yn cael eu hystyried yr un mor quaint.

Dywed yr Hen Rech nad yw erioed wedi cael y pleser o ymweld â Sarn y Cawr. Dyma gloi felly trwy ei annog i wneud. Cefais fynd yno rhyw dair blynedd yn ôl ac mae'r lle wir yn wefreiddiol. Nid yw darllen amdano'n gwneud cyfiawnder ag ef. A dweud y gwir, mae'n anodd ei werthfawrogi'n llawn nes i chi droedio arno (oherwydd patrwm y creigiau, rwy'n cofio i gerddoriaeth agoriadol yr hen raglen gwis Blockbusters chwarae'n ddi-baid yn fy mhen drwy gydol y profiad). Er mwyn ennyn ei genfigen, dyma lun bach!

Credoau gwirion eithriadol poblogaidd a gwallgofrwydd torfeydd

Rwyf bron â gorffen darllen Extraordinary Popular Delusions And The Madness Of Crowds gan Charles MacKay, a gyhoeddwyd yn wreiddiol ym 1841. Hwyrach mai dyma'r llyfr cyntaf i arddel sceptigiaeth fodern.

Yr hyn yw'r llyfr yn y bôn yw cyfres o hanesion am lawer iawn o bethau twp y mae pobl wedi'u credu neu eu gwneud ar hyd y blynyddoedd. Ceir penodau am swigod economaidd y Mississippi Company a'r South Sea Company yn y ddeunawfed ganrif, ac am y gwallgofrwydd tebyg yn yr Iseldiroedd ynghylch tiwlipau. Cawn hefyd drafodaethau ar enghreifftiau lu eraill o dwpdra afresymegol, megis proffwydi apocalyptaidd, lol ynghylch ysbrydion, y Crwsadau, dedfrydu "gwrachod", ac adran faith am alcemeg.

Yr hyn sydd wedi fy nharo drwy gydol y llyfr yw cyn lleied y mae pethau wedi newid yn ystod y 171 o flynyddoedd ers ei gyhoeddi. Mae llawer wedi gwneud y pwynt bod y penodau economaidd yn enwedig yn bwysig a pherthnasol o hyd wrth ystyried helynt presennol y byd ariannol. Yn ogystal, mae yna bobl sy'n parhau i ddarogan diwedd y byd, mae yna raglenni poblogaidd ar y teledu am "chwilio" am "ysbrydion", mae pobl yn parhau i ladd ei gilydd fesul miloedd ynghylch Jerwsalem, ac mae'r grêd mewn gwrachod ac ellyllon yn gyffredin o hyd mewn rhannau mawr o'r byd a hyd yn oed ym Mhrydain. Yr unig ffenomen sydd efallai wedi diflannu yw alcemeg. Yn y gorffennol roedd llawer o bobl wedi gwastraffu blynyddoedd yn y gobaith o ddarganfod dull o droi metelau fel plwm yn aur (roedd hyd yn oed y meddyliau craffaf yn euog o hyn, gan gynnwys Isaac Newton). Mae'n deg dweud bod hynny'n llai o broblem bellach.

Mae'r llyfr yn un anferth, ac mae'r hanesion yn teimlo'n ddi-ddiwedd ar adegau (sy'n dangos cymaint o bobl sydd wedi credu pethau rhyfedd, am wn i). Ond mae perthnasedd cyfoes cymaint o'r straeon yn dychryn rhywun, braidd. Byddai disgwyl i'r byd fod wedi symud yn ei flaen cryn dipyn ers 1841, ond yn anffodus nid yw hynny'n wir i'r un graddau ag yr hoffem feddwl.

Pwysigrwydd rhoi'r pigiad MMR i'ch plant

Mae'n debyg bod 33 o blant o ardal Porthmadog wedi dioddef oherwydd y frech goch yn ddiweddar. Mae'n debygol iawn bod gan hyn rhywbeth i'w wneud â'r ffaith nad yw'r rhan fwyaf o'r plant yma wedi derbyn y pigiadau MMR (measles, mumps & rubella).

Heb wybod i sicrwydd, mae'n deg gofyn a yw'r rhieni yn yr achos yma wedi bod yn ddi-hid am y mater gan dybio bod digon o blant pobl eraill yn cael y pigiadau perthnasol ac felly'n gwarchod pawb arall. Wrth gwrs, er mwyn i hynny weithio rhaid i ganran arbennig dderbyn y pigiad ei hun, ac os oes gormod yn disgwyl i blant pobl eraill gymryd y baich gall hynny olygu bod yr holl system yn chwalu.

Fy mhryder pennaf yw'r tebygolrwydd bod rhieni wedi talu gormod o sylw i bobl fel Andrew Wakefield. Ef a gyhoeddodd ysgrif yn y Lancet ym 1998 yn honni bod pigiad yr MMR yn achosi awtistiaeth. Yn dilyn yr holl sylw a gafodd hynny gan y Daily Mail ac eraill, nid oes syndod bod llawer o rieni wedi dychryn, er bod honiadau Wakefield yn gwbl ddi-sail: deuddeg plentyn yn unig a gynhwyswyd yn yr astudiaeth, ac roedd nifer o broblemau dybryd eraill yn perthyn i'r gwaith. Yn ogystal, roedd Wakefield wedi derbyn taliad sylweddol er mwyn cyhoeddi'r ymchwil ffug yma. Cydnabyddir bellach bod "ymchwil" Wakefield yn anghywir a chamarweiniol, ac mae'r Lancet wedi diddymu'r papur erbyn hyn. Yn anffodus, mae llawer wedi llyncu'r celwydd ac wedi penderfynu gwrthod rhoi triniaeth syml ond holl-bwysig i'w plant.

Hyd yn oed os nad sgil effaith o'r difrod a achoswyd gan Wakefield yw'r newyddion diweddar yma, mae'n rybudd bod angen osgoi esgeulustod ynghylch yr afiechyd. Mae llawer yn ddi-hid am yr haint gan nad ydyw bellach yn cael ei hystyried yn beryglus. Wrth gwrs, y rheswm nad ydyw'n beryglus bellach yw oherwydd ein bod yn gwarchod plant rhagddi trwy roi pigiad iddynt. Mae'r afiechyd ei hun, os yw plentyn yn digwydd cael ei heintio, yr un mor ddifrifol ag erioed. Dyma felly fersiwn o fath o'r tragedy of the commons. Yn anffodus, nid oes ffordd garedig o ddweud bod rhieni sy'n gwrthod caniatáu'r pigiad nid yn unig yn rhoi eu plant eu hunain mewn perygl, ond plant pawb arall hefyd.

Y neges yn syml yw bod angen rhoi'r pigiad MMR i bob plentyn. Mae peidio gwneud yn anghyfrifol, a'n achosi perygl di-angen i'r gymdeithas gyfan. Mae modd deall pam mae rhai rhieni'n anhapus gyda'r syniad o drywanu'u plantos dagreuol â nodwyddau, ond mae'r rhesymau meddygol dros wneud hynny'n gwbl glir. Mae gwrthod yn beryglus, yn anffodus.

Beth am y gweddill?

Draw yn America, mae "seicig" honedig wedi'i dedfrydu i bum mlynedd o garchar am dwyllo pobl a chymryd llawer iawn iawn o'u harian.

Mae'n wych ei bod wedi'i chosbi, wrth reswm, ond mae ambell gwestiwn yn codi. Yn un peth, oni ddylai fod wedi gweld hyn yn dod? Yn ail, os yw hi'n haeddu carchar yna beth am yr holl ddiawliaid eraill sy'n gwneud bywoliaeth lewyrchus trwy raffu celwyddau am eu "doniau" honedig? Mae llawer o'r rhain, fel John Edward a Sylvia Browne, a Derek Acorah a Sally Morgan ym Mhrydain, yn enwog a'n gwneud ffortiwn o'r lol yma. Maent yn osgoi ffawd pobl fel Nancy Marks trwy gyfaddef yn y print mân mai "adloniant" yw'r amcan, ond go brin eu bod yn tynnu sylw at hynny wrth flingo trueiniaid bregus a sensitif, sy'n aml mewn galar anferthol a than deimlad eithriadol. Cymryd mantais yn y modd mwyaf mochedd a chreulon yw'r holl bwynt. Nid oes fawr o wahaniaeth rhyngddynt a Marks mewn gwirionedd.

Dyna un o dan glo o leiaf, ond ar yr un sail dylai cannoedd eraill ymuno â hi.

Gobeithio eich bod yn gwneud y gorau o heddiw

Cofio Harold Camping? Ef a broffwydodd mai 6pm (amser arfordir dwyreiniol UDA, sef 11pm fan hyn) ar 21 Mai eleni fyddai dechrau'r diwedd, sef y diwrnod pan fydd Iesu Grist yn dychwelyd a bydd Cristnogion da fel ef yn cael esgyn i'r nefoedd. Tynged y gweddill ohonom fyddai cael ein gadael ar ôl am rai misoedd wrth i'r byd ddarfod yn araf o'n cwmpas trwy gyfrwng daeargrynfeydd, ffrwydriadau llosgfynyddol a phob math o bethau diddorol eraill, cyn i ni syrthio i uffern am dragwyddoldeb (mae rhai Cristnogion fel petaent yn cael pleser gorfoleddus wrth ffantaseiddio am inffideliaid yn profi dioddefaint di-drugaredd; torture porn o'r math mwyaf amrwd yw'r cysyniad o uffern). Yn anffodus iddo, ni chymerodd y bydysawd fawr o sylw o'i broffwydoliaeth, a chafwyd gwawr ar fore 22 Mai fel ym mhob bore arall. Yn wir, rydym yma o hyd! Hwre!

Wrth reswm, ni all proffwyd mor fawreddog gyfaddef ei fod yn hollol anghywir (er iddo wneud yr un broffwydoliaeth yn union yn ôl ym 1988 a 1994). Yn hytrach, fe fynnodd bod "dechrau'r diwedd" wedi digwydd ar 21 Mai wedi'r cwbl, ond nad oedd yr effeithiau i'w gweld. Yn lle dadfeilio'n raddol tros gyfnod o fisoedd, roedd y cyfan am ddod i ben ar yr un pryd bum mis yn ddiweddarach mewn un finale fawreddog, heb unrhyw fath o crescendo. Dyma ni, felly: mae'r cloc bron â gorffen ticio. 11pm heno fydd yr eiliad olaf. Gafaelwch yn dynn.

Rwy'n edrych ymlaen i glywed ei esgusodion bore 'fory.

Rygbi? Ar y Sul?!

Mae Euan Murray, prop yr Alban, wedi penderfynu peidio chwarae rygbi ar y saboth oherwydd ei ddaliadau Cristnogol. Yn fwy na hynny, mae'n mynnu na ddylai unrhyw un arall chwarae ar y dyddiau yna chwaith.

Dyma'r union fath o beth sy'n fy nghorddi: y dybiaeth hurt yma bod daliadau crefyddol yn sbeshal rhywsut, ac y dylai'r byd i gyd yn grwn ildio a mynd allan o'i ffordd er mwyn cydymffurfio. Nid oes unrhyw reswm o gwbl yn y byd i barchu credoau gwirion Murray.

Gan fod Murray'n chwaraewr rygbi proffesiynol, a bod disgwyl i bobl felly unai 1) chwarae rygbi cystadleuol, neu 2) ymarfer y gamp honno, a hynny fwy neu lai bob dydd, ni allaf ond gobeithio bod ei glwb yn dal eu gafael ar 1/7 o'i gyflog. Os nad yw'n barod i fodloni amodau ei gytundeb, dylai gael ei gosbi.

Nid yw'r byd yn troelli o gwmpas ffydd bersonol Murray. Ni ddylid rhoi credoau crefyddol ar bedestal uwchlaw credoau eraill, fel rwyf wedi'i ddweud o'r blaen. Fel arall, byddai'n amhosibl dod i ben â gofynion mympwyol pob Tom, Dic a Harri.

Yr egwyddor yna sy'n bwysig. Ond yr hyn sy'n gwneud ei benderfyniad gymaint â hynny'n fwy pathetig yw nad oes unrhyw sôn o gwbl yn y Beibl ynglyn â pha ddiwrnod yn union yw'r diwrnod gorffwys. Yn wir, dydd Sadwrn ydoedd yn wreiddiol, fel mae pob Iddew'n gwybod. Byddai'n ddifyr gweld pa newidiadau fyddai Murray'n mynnu eu gweld yn y calendr rygbi rhyngwladol petai'r traddodiad hwnnw wedi parhau gyda Christnogaeth! Dyma bwt o'r hyn a ddywedodd y prop:

"It's basically all or nothing, following Jesus. I don't believe in pick 'n' mix Christianity. I believe the Bible is the word of God, so who am I to ignore something from it?

"I might as well tear out that page then keep tearing out pages as and when it suits me. If I started out like that there would soon be nothing left."

Rwy'n cymryd felly bod Murray'n dilyn Lefiticws i'r lythyren, a'n mynd ati ag awch i ladd hoywon ac unrhyw un sy'n gwisgo dillad wedi'u gwneuthuro o ddau wahanol fath o frethyn (yn ogystal â'r holl bethau boncyrs eraill a geir yn ei hoff lyfr). Petai'n aros am eiliad i ystyried ei resymeg hurt, hwyrach y byddai'n sylweddoli nad dyfais rethregol mo'r ail baragraff uchod, eithr syniad da.

Adweitheg

Roedd eitemau ar ddechrau rhaglen Nia Roberts (ar gael tan hanner dydd, 20 Medi) ar Radio Cymru y bore 'ma lle roedd y gyflwynwraig yn siarad â dwy o westeion, un sy'n gweithio fel adweithegydd ac un sy'n gleient brwd. Mae'r adweithegydd yn swnio'n neis a chwbl ddidwyll, ac mae'n debyg ei bod yn cael boddhad mawr o'i swydd. Yn yr un modd, mae'r ail westai wirioneddol yn hyderus bod y driniaeth wedi bod o fudd mawr iddi ac ei bod wedi lleddfu symptomau ei chlefyd Crohn's; yn wir, mae hi mor fodlon mae hi bellach yn "astudio" er mwyn ymuno â'r gwestai gyntaf yn ei galwedigaeth. Mae hynny yn ei gwneud yn anodd i ddweud y canlynol heb swnio, a theimlo, fel bastard, ond rwy'n credu ei fod yn bwysig: mae adweitheg yn nonsens ac nid oes unrhyw fath o dystiolaeth yn ei chefnogi. Nid oes ffordd garedicach o eirio'r gwirionedd hwnnw, yn anffodus.

Mae adweitheg yn un o'r "meddyginiaethau amgen" hynny byddwch yn clywed sôn amdanynt o bryd i'w gilydd. Fel rheol hawdd i'w chofio, ystyr "meddyginiaeth amgen" yw meddyginiaeth nad oes unrhyw fath o dystiolaeth i'w chefnogi. Mae'r ymadrodd yn un hurt a di-synnwyr. Beth ydych yn galw meddyginiaeth amgen sydd yn gweithio? "Meddyginiaeth". Petai yna dystiolaeth yn dangos ei bod wir yn gweithio, yna byddai'n cael ei chymeradwyo'n eiddgar gan ddoctoriaid go iawn ac ni fyddai angen iddi fod yn "amgen". Mewn ymchwil go iawn, mae adweitheg wedi methu pob un tro.

Mae adweitheg yn dweud bod ein traed (a'n dwylo, ond ar y traed mae'r pwyslais pennaf) wedi'u rhannu i fyny fel rhywbeth tebyg i'r diagram uchod (ond gall fanylion y darlun amrywio o lyfr i lyfr; ffrwyth dychymyg ydyw wedi'r cyfan). Mae'n debyg bod y gwahanol rannau yma'n cyfateb i wahanol rannau neu organnau o'r corff. Yn ôl y sawl sy'n arddel adweitheg, mae'r parthau yma ar wadnau ein traed wedi'u cysylltu â'r organnau cyfatebol trwy gyfrwng qi, sef rhyw fath o "sianeli egni" y mae "grym bywyd" yn teithio ar eu hyd (mae'r cysyniad dychmygol yma'n amlwg iawn ym maes aciwbigiad hefyd). Felly, trwy rwbio a rhoi pwysau ar y gwahanol rannau yma o'n traed, fe haerir, mae modd gwella poenau neu anhwylderau a gysylltir â'r rhannau "cyfatebol" o'r corff.

Yn ei rhaglen, fe holodd Nia lawer o gwestiynau chwilfrydig am sut mae'r driniaeth i fod i weithio, ond ni ofynnodd yr un pwysicaf un, sef lle mae'r dystiolaeth bod yr holl beth yn gweithio o gwbl? Mae hi'n derbyn yn ddi-gwestiwn bod y cysyniad yn ddilys, ac mae hi hyd yn oed yn cydymdeimlo a'n gofyn pam fod gan gymaint o bobl "ofn" o'r driniaeth. Mae'n anodd gorbwysleisio'r ffaith nad oes y fath fecanwaith yn bodoli (ac mae pobl wedi chwilio amdano). Fodd bynnag, mae'r un mor sicr nad yw gwesteion Nia yn dweud celwydd bwriadol a'n mynd ati i dwyllo; mae'n amlwg eu bod yn ddidwyll, yn hyderus eu bod yn (neu ar fin gwneud, yn achos yr ail) darparu gwasanaeth gwerthfawr, a'n falch o'r gwaith. Mae eu calonau yn y lle iawn. Ond maent yn anghywir.

Y pwynt pwysig cyntaf yw bod llawer o'r anhwylderau y mae adweitheg yn honni eu trin yn rhai gweddol annelwig a goddrychol: blinder ac insomnia, poenau, tyndra, straen, meigryn, cryd cymalau ac ati. Mae hyn yn thema gyffredin gyda thriniaethau amgen eraill yn ogystal. Yr ail bwynt yw bod cael rhywun yn rhoi maldod i'ch traed yn teimlo'n braf iawn iawn. Nid wyf yn amau am eiliad bod gorwedd ar wely meddal mewn ystafell dywyll â golau cannwyll, cerddoriaeth dawel a lleddfol, a phersawr yn yr aer, tra bod rhywun yn mynd ati'n dyner ac araf i dyluno a rhwbio gwadnau eich traed yn mynd i beri i chi ymlacio. Cwyn gyffredin am ddoctoriaid go iawn ac ymweliadau ag ysbytai yw bod y profiad yn gallu bod braidd yn amhersonol ac nad yw'r claf yn cael cydymdeimlad llwyr. Mae adweithegyddion yn manteisio ar y canfyddiad yma gan roi cymaint o sylw a maldod ag sy'n bosibl i'w cleientiaid. Nid oes rhyfedd, felly, bod pamffledi a gwefannau adweithegwyr yn llawn anecdotau gan gleientiaid yn dweud eu bod bellach yn teimlo'n "well" mewn rhyw ffordd aneglur na ellir ei fesur. Pwy na fyddai'n teimlo'n "well" ar ôl profi'r fath foethusrwydd? Am rhyw reswm, mae llawer o bobl yn cael siom neu'n gwylltio pan rydych yn awgrymu bod eu hanwylderau, a'u gwellhad canlynol, yn deillio'n bennaf o'u meddyliau. Ond mae pwer yr effaith plasebo'n hysbys iawn erbyn hyn, ac nid yw pwyntio hynny allan yn awgrymu eu bod yn ffugio o gwbl. Mae unrhyw beth sy'n gwneud i bobl deimlo'n well yn werthfawr. Os mai plasebo sy'n gyfrifol, gorau i gyd.

Petai adweitheg yn gadael pethau fan yna, sef bodloni â darparu gwasnaeth tyluno sy'n canolbwyntio ar y traed a'r dwylo'n benodol, ni fyddai problem o gwbl. Fodd bynnag, mae'n debyg bod "adweithegydd" yn grandiach deitl swydd na masseuse. Y trueni yw eu bod yn difetha popeth trwy rwdlan am qi a'r siartiau traed hynny a grybwyllwyd uchod. Yn ogystal â'r anhwylderau a sonwyd amdanynt yn y paragraff blaenorol, mae llawer o adweithegyddion yn gwneud datganiadau mawr am allu, er enghraifft, gwella "cylchrediad gwaed", gwaredu gwenwyn o'r corff, trin anafiadau penodol a hyd yn oed gwella ffrwythlondeb (afraid dweud mai'r ateb i bennawd y Mail yw "na", tu hwnt i'r ffaith ei bod yn bosibl bod cyfle ychydig yn well o feichiogi pan rydych mewn cyflwr ymlaciol). Mae adweitheg yn chwalu'n deillion pan gwneir honiadau penodol iawn.

Rwy'n hoff iawn o'r darn canlynol gan y diweddar Richard Feynman, un o ffisegwyr pwysica'r ugeinfed ganrif, o'i lyfr "Surely You're Joking, Mr Feynman!":

One time I sat down in a bath where there was a beautiful girl
sitting with a guy who didn't seem to know her. Right away I began
thinking, "Gee! How am I gonna get started talking to this
beautiful nude babe?"

I'm trying to figure out what to say, when the guy says to her,
"I'm, uh, studying massage. Could I practice on you?"

"Sure," she says. They get out of the bath and she lies down on a
massage table nearby.

I think to myself, "What a nifty line! I can never think of
anything like that!" He starts to rub her big toe. "I think I feel
it, "he says. "I feel a kind of dent--is that the pituitary?"

I blurt out, "You're a helluva long way from the pituitary, man!"

They looked at me, horrified--I had blown my cover--and said, "It's
reflexology!"

I quickly closed my eyes and appeared to be meditating.

Doeth iawn.

Mae'n braf cael rhywun i rwbio'ch traed. Dyna'r cyfan. Petai gwella clefydau ac anhwylderau di-rif mor hawdd â darllen map a gwasgu'r darn cywir ar wadn troed, ni fyddai angen i feddygaeth fod yn gwrs mor anodd yn y coleg. Efallai bod y mater yn swnio'n bitw - eitem radio ysgafn yn unig ydoedd, sydd wedi esgor ar lith digon crintachlyd - ond mae gwirionedd yn bwysig yn fy marn i. Wedi dweud hynny, mae pob croeso i unrhyw adweithegydd sy'n darllen ddod draw i chwarae gyda fy nhraed. Ar yr amod nad ydych yn sôn gair am qi.

Anders Behring Breivik

Ymateb cyntaf pawb, gan gynnwys y cyfryngau, yn fuan wedi'r gyflafan yn Norwy dros y penwythnos oedd tybio mai terfysgw(y)r Islamaidd oedd yn gyfrifol. Hyd y gwelaf i, "terfysgaeth" oedd y gair a ddefnyddwyd i ddisgrfio'r hyn a ddigwyddodd. Hynny yw, nes i ni ganfod mai dyn gwyn, penfelyn, Cristnogol oedd wrthi. Fel hud a lledrith, fe drodd wedyn yn gunman a madman. Does dim llawer o amheuaeth bod y cyfryngau wedi bod yn gyndyn i barhau i alw'r lladdfa yn weithred derfysgol ers i ni ddod i adnbaod Breivik a darllen ei "faniffesto". Gallwch ddarllen hwnnw isod, ond da chi peidiwch â darllen y cyfan: 1,500 tudalen o rwdlan paranoid. Mae blas yn ddigon.



Yr hyn sy'n eich taro yw bod ei lith yn debyg iawn i'r math o falu awyr a geir gan eithafwyr Islamaidd. Y cyfan sydd angen ei wneud yw cyfnewid y geiriau "Cristnogaeth" ac "Islam". Y peth doniol am eithafwyr Cristnogol ac Islamaidd yw eu tebygrwydd ar yr un llaw a'u casineb at ei gilydd ar y llall. Mae'n rhyfedd eu bod yn ystyried ei gilydd yn elynion pennaf; mae eu dyheadau yr un peth yn union.

Ac nid gorddweud yw awgrymu y byddai croeso cynnes iawn i Breivik ymysg y Tea Party yn America. Mae'n anodd dweud y gwahaniaeth rhwng ei ddatganiadau o a'u rhai hwy.

Mae gan Michele Bachmann siawns dda iawn o fod yn ymgeisydd arlywyddol nesaf y Gweriniaethwyr

Ac mae'n anodd penderfynu pa ymateb sydd orau: chwerthin, neu ddychryn a chwilio'n frysiog am blaned arall i ddianc iddi. Mae 'na fywgraffiad gwych o Michele Bachmann yn y rhifyn diweddaraf o gylchgrawn Rolling Stone. Mae'n werth darllen y cyfan.

Mae hi'n wleidydd eithafol o Minnesotta, sydd wedi datgan ei bod yn bwriadu ymgeisio i fod yn ymgeisydd y Gweriniaethwyr i herio Obama yn yr etholiad flwyddyn nesaf. Mae hi'n gwbl boncyrs. Mae'n aelod balch a gwallgof o'r Dde Gristnogol, a'n fwy na hynny mae'n coleddu pob math o syniadau dwl am bob math o conspiracy theories.

Dw i'n argyhoeddedig bellach bod perygl anferth mai hi fydd yr ymgeisydd. Yr unig ddau difrifol arall yn y ras yw Mitt Romney a Tim Pawlenty. Dau ddyn gwyn canol oed digon diflas; bydd y ddau yma'n brwydro am gefnogaeth yr un bobl, gan hollti'r bleidlais mwy "cymhedrol" (os oes y fath beth yn bodoli o fewn y blaid bellach) gan adael cyfle gwych i Bachmann sleifio i mewn a bachu'r ymgeisyddiaeth. Mae'r ffaith nad yw Sarah Palin yn mynd i ymgeisio (yn fy marn i doedd y peth byth yn fwriad ganddi, ond mae'r peth yn amlwg erbyn hyn) yn ei gadael hi fel yr unig fagnet ar gyfer pleidleisiau'r Dde Gristnogol baranoid (sy'n leiafrif, gwir, ond lleiafrif tanbaid ac eithriadol o frwdfrydig os dim byd arall). Caiff gymorth hefyd gan y ffaith ei bod yn boblogaidd iawn yn Iowa (sydd ddrws nesaf i Minnesotta), y dalaith gyntaf i bleidleisio dros ymgeisydd. Bydd hoelion wyth ei phlaid yn benderfynol o'i hatal, gan eu bod nhw'n gwybod yn iawn nad oes ganddi obaith mul o guro Obama. Ond mae'r Tea Party wedi'u mopio'n lân â hi, ac o ystyried cyn waned yw gweddill yr ymgeiswyr posibl, dydi llwyddiant ddim yn annhebygol.

Fel oeddwn i'n dweud, does ganddi fawr ddim gobaith o gipio'r Ty Gwyn ( oni bai bod yr economi'n mynd i'r diawl yn llwyr rhwng rwan a Thachwedd 2012). Dw i'n siwr y byddai Obama wrth ei fodd petai'n ei gwynebu hi fel gwrthwynebyd. Ond petai hynny'n digwydd, byddai'n ddifyr gweld effaith hynny ar wleidyddiaeth fewnol ei phlaid. Byddai crasfa (sy'n debygol) yn gallu golygu pen llanw ar fudiad y Tea Party a symudiad ei phlaid yn gyffredinol i'r dde eithafol. Ar y llaw arall, gall ei hymgeisyddiaeth gael yr effaith o galedu'r symudiad cyffredinol i'r dde a gwneud shifft pellach byth yn bosibl. Mae'n gwbl rhyfeddol faint mae'r Gweriniaethwyr wedi symud yn ideolegol; mae hyd yn oed George W Bush yn ymddangos yn gymhedrol wrth ei gymharu â naratifau presennol y blaid.

Darllenwch yr erthygl. Mae'n hawdd ei hanwybyddu, neu bwyntio bys a chwerthin, a dweud ei bod yn rhy wallgof i fod yn fygythiad. Ond mae ganddi siawns ryfeddol o dda o fod yn un o ddau ymgeisydd ar gyfer y swydd rymusaf ar y ddaear. Mae'n anodd canfod y geiriau weithiau.

Believing Bullshit

Mae 'na lyfr wedi'i gyhoeddi'n ddiweddar sy'n swnio'n rhagorol: Believing Bullshit gan Stephen Law. Dw i'n hoffi beth dw i wedi'i ddarllen amdano, a dw i'n bwriadu ei archebu. Mae'r cyfweliad yma â'r awdur yn werth ei ddarllen.