"Pa mor bell yn rhywiol y rhaid i rywun fynd cyn y gellir yn gyfiawn ei alw'n ŵr neu wraig gyfunrywiol?"

Fe ddywedais neithiwr na fyddwn yn blogio eto am wythnos neu ddwy, ond hoffwn ddweud gair am y cwestiwn o eiddo'r Athro Derec Llwyd Morgan a ddyfynir yn yr adroddiad yma, sef yr hyn a geir yn nheitl y cofnod hwn.

Testun yr erthygl yw adolygiad yr Athro Morgan o lyfr newydd Alan Llwyd am Kate Roberts, sy'n cynnwys (yn ôl yr holl heip) honiadau bod Brenhines Ein Llên yn hoyw. Nid wyf wedi darllen y llyfr (ond rwy'n bwriadu gwneud yn hwyr neu'n hwyrach), ac nid trafod cryfder y dystiolaeth o blaid yr honiadau yw pwrpas y cofnod yma. Eisiau craffu ar y cwestiwn uchod wyf i.

Dyma'r ateb, yn ddigon syml: ddim yn bell o gwbl. Yn wir, nid oes rhaid i berson wneud unrhyw beth rhywiol o gwbl er mwyn bod yn gyfunrywiol. Nid hyd yn oed gafael llaw â pherson o'r un rhyw. Mae'r dyheadau a'r teimladau o gariad yn bodoli heb fod angen gweithredu arnynt. Yn union fel mae unrhyw berson heterorywiol yn heterorywiol ymhell cyn iddynt gael y cyfle i gyfathrachu'n rhywiol, mae'r un peth yn amlwg yn wir am hoywon. Yn wir, mae'n berffaith bosibl cael rhyw cyfunrywiol heb fod yn hoyw o gwbl (er enghraifft, rhai actorion mewn ffilmiau pornograffig).

Beth a geir yn y dyfyniad, yn anffodus, yw tystiolaeth o duedd is-ymwybodol i ddiffinio un carfan o bobl yn ôl y gweithredoedd rhywiol y maent yn eu mwynhau (a'u gwahaniaethu rhag yr hyn y mae pobl o'r cyflwr "normal" heterorywiol yn eu gwneud). Ni ddiffinir pobl heterorywiol yn yr un modd. Y rhagdybiaeth a geir fel sail i'r cwestiwn yw bod pawb yn heterorywiol tan eu cusan gyntaf o leiaf.

Nid hollti blew'n bedantig mo hyn, gan fod y gwahaniaethu diffiniadol yma'n dechneg a ddefnyddir gan eithafwyr rhagfarnllyd sy'n gwrthwynebu hawliau i hoywon. Dylwn nodi'n syth nad wyf yn ceisio cysylltu'r Athro Morgan â phobl felly am eiliad. Dim ond gwneud y pwynt ydwyf ei fod wedi gwneud camgymeriad ac wedi syrthio i drap dwl. Efallai fy mod yn gwneud cam ag ef trwy ddefnyddio un frawddeg fyrbwyll fel sbardun ar gyfer trafod agweddau eithafol, ond dyma beth a ruthrodd trwy fy meddwl yn syth wrth ddarllen y geiriau felly dyna ni.

Er mwyn egluro'r modd y mae'r dechneg yma'n cael ei defnyddio, rhaid troi tuag America lle mae gwrthwynebu hawliau cyfartal yn ddiwydiant enfawr ynddo'i hun. Mae yno sefydliadau mawr sy'n bodoli'n unswydd er mwyn atal hawliau i hoywon. Mae'r rhain bron yn ddieithriad yn camddefnyddio'r gair "family": y Family Research Council, yr American Family Association, Focus On The Family a'r Family Research Institue yw'r pedwar amlycaf. Maent i gyd yn atgas.

Yn ogystal â'r gair hwnnw, mae tair nodwedd arall y maent yn eu rhannu. Y gyntaf yw eu bod i gyd yn Gristnogion ffwndamentalaidd eithafol. Yr ail yw bod eu hobsesiwn â rhyw cyfunrywiol yn agos at fod yn sinistr: mae'n siwr gen i eu bod yn meddwl mwy amdano na'r person hoyw mwyaf nwydus. Y drydedd yw nad ydynt yn tueddu i ddefnyddio'r geiriau "homosexuals" na "gays". Yn hytrach, yn eu datganiadau ceir cyfeiriadau trwsgl a hurt at "people who engage in homosexual behaviour" neu "those who participate in homosexual acts". Trwy roi'r holl bwyslais ar y gweithredoedd rhywiol eu hunain, mae modd di-ystyru'n llwyr y ffaith mai cyflwr meddyliol - ac o fod - yw cyfunrywioldeb. Mae'n ffordd o wadu felly bod "pobl gyfunrywiol" yn bodoli o gwbl. Canlyniad bwriadol hyn yw bod hoywon yn cael eu dad-ddyneiddio. Yn nhyb y ffyliaid yma, nid ydynt yn arddel anffafriaeth yn erbyn "hoywon": dim ond yn erbyn pobl sy'n gwneud "y pethau yma". Iddyn nhw, y cyfan sydd raid i hoywon ei wneud er mwyn peidio bod yn hoyw rhagor yw rhoi'r gorau i gael rhyw cyfunrywiol. Mae'r agwedd ddwl yna'n arwain at ddatganiadau tebyg i hwn gan un aelod o'r mudiad ex-gay:

I tell people all the time that the seduction of homosexuality is so powerful - especially when supported by charismatic presidents and powerful lobbying groups - that it can seem so much easier just to succumb, rather than fight. But that fight is for your very soul. This goes for everybody reading this, whether you identify as "gay" or "straight," "Christian" or not - this is a battle for your soul.

Yr ex-gays yw hoywon sydd am ba bynnag reswm wedi cael troedigaeth Gristnogol ac wedi penderfynu troi'n erbyn cyfunrywioldeb. Yr hyn sy'n gwneud y dyfyniad mor druenus yw dallineb y dyn i'r gwirionedd amlwg. Y rheswm ei bod yn ymddangos i'r siaradwr ei bod mor hawdd "just to succumb" yw oherwydd ei fod yn hoyw. O hyd. Mae'n ddigon hawdd i bobl heterorywiol fel fi beidio "ildio i'r temptasiwn" oherwydd nid ydym yn hoyw. Mae'r dyn truenus yma yn gwadu ei natur ei hun, a hynny heb reswm call yn y byd. Dyma'r math o ganlyniad trist a geir trwy ddiffinio cyfunrywioldeb yn y fath ffordd.