Camddeall seciwlariaeth

Efallai bod rhywbeth ar droed. Tros yr wythnosau diwethaf mae'n ymddangos bod pobl o bob ffydd grefyddol yn cynghreirio er mwyn brwydro mewn undod yn erbyn "seciwlariaeth". Mae'r atgasedd tuag at yr anffyddiwr amlwg Richard Dawkins wedi bod hyd yn oed yn ffyrnicach na'r arfer, ac mae llawer o bobl wedi dweud pethau dwl iawn am seciwlariaeth gan ddangos nad ydynt yn deall y cysyniad o gwbl.

Mae'n siwr mai'r enghraifft amlycaf oedd erthygl cyd-gadeirydd y Blaid Geidwadol, y Farwnes Sayeeda Warsi, yn honni bod ffydd grefyddol o dan warchae ym Mhrydain oherwydd "militant secularisation". Dylai ei defnydd o ymadrodd o'r fath ddangos yn syth nad oes ganddi unrhyw ddealltwriaeth o gwbl o'r hyn y mae seciwlariaeth yn ei olygu, ac mae hynny'n ofidus o feddwl ei bod yn aelod amlwg o gabinet llywodraeth y Deyrnas Gyfunol (er heb bortffolio). Er hynny, rwyf am ddyfynnu paragraff neu ddau er mwyn esbonio'n union pam mae'r hyn y mae'n ei ddweud mor dwp.

My fear today is that a militant secularisation is taking hold of our societies. We see it in any number of things: when signs of religion cannot be displayed or worn in government buildings; when states won’t fund faith schools; and where religion is sidelined, marginalised and downgraded in the public sphere.

Rwy'n credu mai at Ewrop yn gyffredinol y mae'n cyfeirio; byddai'n argyfyngus pe na bai Warsi'n sylweddoli bod cyllido ysgolion ffydd o'r pwrs cyhoeddus yn arferiad cyffredin iawn (ac anffodus ac anfoesol) ym Mhrydain. Ond mae yna resymau da iawn pam na ddylai adeiladau'r llywodraeth arddangos symbolau crefyddol ac ati. Mae seciwlariaeth yn egwyddor syml iawn: ni ddylai'r wladwriaeth hyrwyddo unrhyw safbwynt diwinyddol penodol. Fel rwyf wedi'i ddweud, mae hynny'n sicrhau rhyddid crefyddol yn ogystal â rhyddid rhag crefydd. Mae arddangos symbolau crefyddol penodol ar adeiladau o eiddo'r wladwriaeth, a gwneud gweddi'n ran swyddogol o agenda cyfarfodydd cynghorau, yn fodd o orfodi crefydd benodol ar eraill. Mae mynnu gwneud hynny'n arwydd o ddyheadau theocrataidd, ac fe ddaw hynny'n amlwg gyda'r holl ffwdan a chwyno blin a geir os digwydd i rywun gwestiynu'r peth.

Mae yma enghraifft hefyd o rywbeth sy'n gyffredin mewn datganiadau sy'n lladd ar seciwlariaeth, sef defnydd o'r ymadrodd amwys "public sphere". Os mai at sefydliadau ffurfiol y wladwriaeth a gyfeirir, yna oes, mae angen gwthio crefydd o'r neilltu. Ond mae Warsi'n manteisio ar amwysedd y term er mwyn creu'r argraff mai amcan seciwlariaeth yw dileu crefydd yn gyfan gwbl a rhwystro unigolion preifat rhag arddel a mynegi eu ffydd yn gyhoeddus. Mae unrhyw un sy'n awgrymu hynny'n cambortreadu'r holl bwynt y mae pobl seciwlar yn ceisio'i wneud, unai oherwydd anwybodaeth neu oblegid malais bwriadol. Mae seciwlariaeth yn gwarchod hawl pob unigolyn i arddel a mynegi eu crefydd.

For me, one of the most worrying aspects about this militant secularisation is that at its core and in its instincts it is deeply intolerant. It demonstrates similar traits to totalitarian regimes – denying people the right to a religious identity because they were frightened of the concept of multiple identities.

Ym myd gwyrdoëdig Warsi, pobl seciwlar yw'r rhai anoddefgar. Sylwch iddi wneud y cyhuddiad hwnnw gyda gwyneb syth, ychydig ddyddiau cyn iddi arwain dirprwyaeth ar daith neis i'r Fatican. Rwy'n siwr i'w sgwrs gydag esgob Rhufain, pennaeth eglwys o mor oleuedig a goddefgar a hyfryd, fod yn ddedwydd a chwrtais iawn, wrth iddynt drafod y bastards seciwlar anoddefgar hynny sy'n dweud na ddylid defnyddio sefydliadau llywodraethol er mwyn gorfodi ffydd grefyddol ar eraill. Rhyfeddol.

Rhywbeth arall sy'n amlygu'i hun pan mae'r mater yma'n codi'i ben yw anallu cymaint o bobl i wahaniaethu rhwng seciwlariaeth ac anffyddiaeth. Mae'r ddau air yn cyfeirio at syniadau cwbl wahanol. Fel y dywedais, seciwlariaeth yw'r safbwynt bod angen i'r wladwriaeth beidio ffafrio unrhyw safbwynt diwinyddol penodol. Mae'n wir bod bron pob anffyddiwr yn arddel seciwlariaeth, ond nid os angen bod yn anffyddiwr er mwyn gwneud hynny o gwbl. Yn wir, mae llawer o hyrwyddwyr seciwlariaeth pwysicaf ein hanes wedi bod yn Gristnogion. Mae'n egwyddor sydd o fudd i bawb; cymdeithas seciwlar yw'r gymdeithas decaf.

Trwy ladd ar seciwlariaeth fel hyn, mae Warsi'n gwneud cam anferth â'r bobl hynny sydd wedi brwydro mor galed i waredu Ewrop o'r hen gyfundrefnau theocrataidd a arferai lofruddio hereticiaid. Mewn difrif calon, heb seciwlariaeth a yw Warsi wir yn meddwl y byddai wedi gallu cael ei phenodi'n aelod o Dy'r Arglwyddi o bob man, a hithau'n fenyw o fwslem?

Mae hyn i gyd wedi troi'n dipyn o bwnc llosg yn ddiweddar. O safbwynt deunydd ar gyfer blog sy'n trafod anffyddiaeth, mae manteision i hynny am wn i. Ond mae sylwadau Warsi, a rhai tebyg gan ei chyd-aelod o'r cabinet, Eric Pickles, yn awgrymu efallai bod y Ceidwadwyr yn arbrofi gyda chyflwyno mymryn o elfennau'r "culture wars" Americanaidd i wleidyddiaeth Prydain fel ffordd gyfleus o gynhyrfu eu pleidleiswyr craidd. Efallai fy mod yn darllen gormod i'r peth. Beth bynnag, bydd yn ddifyr os yw pynciau fel hyn am chwarae rhan fwy blaenllaw yng ngwleidyddiaeth Phrydain o hyn ymlaen.