Pam dadlau am grefydd?

Diolch i Ifan am ofyn cwestiwn rhesymol iawn: a oes pwynt dadlau am grefydd?

Rwy'n amlwg yn credu bod y gwrthdaro rhwng crefydd (ac ofergoeledd yn gyffredinol) ar un llaw, a'r byd go iawn ar y llaw arall, yn bwnc pwysig sydd angen ei drafod. Ond beth am bobl eraill?

Mae prif bwynt ei erthygl yn berffaith wir, sef bod unrhyw un sydd eisoes â safbwyntiau cryfion y naill ffordd neu'r llall yn annhebygol o newid eu meddyliau'n dilyn dadl â rhywun o'r "ochr arall". Byddai'n destun syndod anferthol i mi petai unrhyw Gristion o argyhoeddiad yn rhoi'r gorau i'w ffydd mewn fflach oherwydd fy mlog.

Er hynny, rwy'n credu bod yna garfannau eraill o bobl y mae'n rhesymol ceisio'u darbwyllo. Yn un peth, mae cryn dipyn o bobl sydd heb wir feddwl am y peth o ddifrif y naill ffordd na'r llall. Mae gan y rhan fwyaf o bobl bethau llawer gwell i'w gwneud, wedi'r cyfan. Wrth gwrs mae'n debygol bod y rhan fwyaf o'r bobl yma'n ystyried yr holl bwnc yn un diflas a di-bwynt; fel arall, ni fyddent mor ddi-hid ac aphathetig yn ei gylch. Ond os yw ambell un yn digwydd baglu ar draws y blog, efallai bod modd eu perswadio bod y mater yn un pwysig ac mai fi sy'n iawn. Efallai ddim. Ond mae'n werth trio.

Mae'n ddigon posibl bod rhai o'r bobl sydd heb feddwl llawer am y peth yn tueddu i alw'u hunain yn Gristnogion, efallai am resymau diwylliannol neu draddodiadol. Nid ydynt yn arddel ffydd gref na'n mynd i'r capel, na'n darllen y beibl, na'n treulio llawer o amser yn meddwl am faterion diwinyddol yn gyffredinol, ond maent yn derbyn yn ganiataol bod rhyw fath o dduw'n bodoli. Efallai bod modd dangos iddynt nad oes rhaid gwneud hynny.

Rwy'n amau hefyd bod yna lawer sydd wedi meddwl ychydig am y mater ond sy'n galw'u hunain yn agnosticiaid. Dyna'r label a ddewisais innau am ychydig o flynyddoedd hefyd, nes i mi sylweddoli mai'r cyfan yw agnosticiaid yw anffyddwyr sydd, am ba bynnag reswm, yn amharod i dderbyn a chofleidio'r label honno. Rwy'n bwriadu trafod hyn yn fanylach yn fuan. Digon yw dweud am y tro nad wyf yn credu ei bod yn or-uchelgeisiol ceisio denu agnosticiaid oddi ar y ffens. Nid oes angen newid eu meddyliau'n sylweddol, gan ein bod eisoes yn rhannu'r un farn i raddau helaeth: "nid oes tystiolaeth bod unrhyw dduw'n bodoli".

Mae yna garfan arall o bobl sydd gennyf mewn golwg hefyd. Mae'r rhain eisoes yn galw'u hunain yn anffyddwyr, ond maent yn amharod i feirniadu crefydd yn ormodol. Gall hyn fod oherwydd nerfusrwydd ynghylch ypsétio pobl neu am eu bod wedi llyncu rheol anysgrifenedig ein cymdeithas na ddylid dweud pethau angharedig am ffydd grefyddol. Mae crefydd yn cael ei roi ar bedestal arbennig, uwch ben pob safbwynt neu ideoleg arall sy'n fair game ar gyfer beirniadaeth. Rwy'n hapus i ail-adrodd y pwynt yma hyd syrffed os oes angen: mae angen dinistrio'r pedestal yma a'r swigen y mae crefydd yn byw ynddi. Un o amcanion y blog yw atgoffa'r anffyddwyr tawel hyn nad yw crefydd yn sanctaidd (ha!) a bod angen ei herio.

Os yw trafod crefydd yn ofer, yna gellir dilyn yr un rhesymeg i ddadlau bod trafod unrhyw beth yn ofer; mae pobl yn teimlo'n gryf am bob math o bethau. Nid yw ceidwadwr rhonc yn mynd i gael ei ddarbwyllo gan flog rhyddfrydwr, na vice versa; a yw hynny'n golygu nad oes pwrpas trafod gwleidyddiaeth? Fy holl bwynt yw mai dim ond un maes yw crefydd o blith nifer ym "mrwydr y syniadau", ac nid oes rheswm i'w drin yn wahanol.

Heblaw am hynny, rwy'n cyhoeddi'r blog yma am resymau personol: er mwyn ymarfer fy ysgrifennu, a theimlad bod diffyg trafod anffyddiaeth yn y Gymraeg. Wrth reswm, mae gennyf ddiddordeb mawr yn y pwnc ac rwy'n teimlo'n eithaf cryf amdano, felly mae hynny'n help. Nid wyf yn ddigon hy i ddisgwyl argyhoeddi unrhyw un. Ond mae'n werth rhoi cynnig arni.